Wat verstaan we nu eigenlijk onder beleving?

Wat verstaat u onder beleving? In hoeverre wordt beleving bepaald door de omgeving en kunnen we de beleving sturen? In het symposium circulaire economie in het Spant in Bussum werd beleving genoemd als een belangrijke ontwerptool voor de toekomst. Maar op welke wijze kunnen wij de juiste beleving oproepen? Beleving is in feite de ervaring van de impact in de ruimte om ons heen. De ruimte beïnvloedt onze gemoedstoestand en ons gedrag.

Wat is dat, beleving?

Beleving is wat wij met onze zintuigen, zien, horen, ruiken, voelen en proeven gewaarworden gekoppeld aan de emotie die wij hierbij ervaren. Dit gevoel en de emotie is afhankelijk van de persoonlijke ervaringen en achtergrond, maar heeft ook collectieve aspecten. Deze collectieven aspecten zijn wetmatigheden zoals bijvoorbeeld harmonie en ritme. Een harmonisch leven, een regelmatig hartritme en dag en nachtritme geven ons een prettig en veilig gevoel. De beleving bepaalt voor een groot deel ons onbewuste handelen en onze gemoedstoestand.

Door de dag heen ervaren wij per seconde 60 bits bewust en 12.100.000 bits onbewust (Bron: Ap Dijksterhuis). Onze emotie, ons gedrag en handelen wordt dus grotendeels bepaalt door onze onbewuste ervaring. Deze ervaring kan van alles zijn. House muziek, een prachtig wijds uitzicht op een berglandschap, een aangrijpende oorlogsfilm, architectuur,  heerlijk eten. Kortom, noem maar iets op en wij produceren hier een  emotie bij.

Invloed.

Met het taalgebruik kunnen wij ook uw emotie beïnvloeden. Een prachtig wijds uitzicht, aangrijpende film, heerlijk eten. Door dit suggestieve woordgebruik wordt u ongemerkt al in een bepaalde richting gestuurd. Anders is dit met de neutrale woorden: house muziek en architectuur.  Hierbij creëert ieder van ons een eigen ervaring en emotie. Deze ervaring of emotie wordt altijd beïnvloed door onze persoonlijkheid, ervaring en achtergrond. Het zien van en de geur van bijvoorbeeld haring, kan bij de een het water in de mond doen lopen en bij de ander walging teweegbrengen.

De complexiteit van belevingsaspecten.

Als de beleving zo complex en persoonlijk is, zijn er dan ook factoren die wij gemeenschappelijk ervaren? Gelukkig wel, want anders werd de wereld wel heel erg chaotisch. In dit blog beperk ik mij tot de fysieke ruimte en omgeving. Dat wij naast wat men ziet ook nog sfeerbepalende elementen hebben zoals licht, geluid, luchtverplaatsing, en geur laat ik hier terzijde.

De elementen.

Harmonie, ritme,  genre, ordenen en volume zijn onder anderen elementen die onze levenskwaliteit bepalen. Wij kunnen dit vergelijken met muziek. Harmonie, ritme en ordenen zijn collectieve waarden. Volume ligt hier tussenin en je voorkeur voor een bepaald genre is de persoonlijke interpretatie.

Een harmonisch leven ervaren wij over het algemeen als prettig. Harmonie of disharmonie ervaren wij  bewust, maar veelal onbewust in onze omgeving. Dit is ook het geval voor ritme. Denk hierbij aan bijvoorbeeld het dag en nacht ritme en het hartritme. Indien dit verstoort is nemen wij maatregelen om dit weer op orde te krijgen. Ordenen geeft weer overzicht. Je leven weer op orde brengen is zo’n veel gebruikte uitdrukking. Dit geeft je een veilig gevoel en meer grip op je bestaan.

Volume (visueel geluid) heeft betrekking tot de kleurintensiteit, de veelheid en/of grootte van vormen en massaliteit. Bij volume speelt ook het verblijf een rol. Bij een kort en vrijwillig verblijf heeft de omgeving een andere impact op ons gevoel dan bij een onvrijwillig en langdurig verblijf. Neem bijvoorbeeld de kermis. Veel lawaai, veel kleur en nauwelijks ordening. Erg leuk om eens uit je ritme te zijn, je adrenaline te laten stromen, de sensatie die je hier ervaart en je gedachten te verzetten. Echter het leven op een kermis is een ding waar maar weinig mensen voor kiezen. Een voorbeeld van een langdurig en onvrijwillig verblijf is bijvoorbeeld een kantoor, waar men vijf dagen per week en week in week uit moet verblijven om in het noodzakelijke onderhoud te voorzien.

Met genre kunnen we ook weer een link leggen met de muziek. De een houdt van opera en de ander van pop of hardcore. Ook binnen deze genres zijn er  weer schier eindeloze variaties. Deze persoonlijke voorliefde voor een genre geeft kleur en eigenheid aan ons als individu. Ook hebben wij vaak binnen ons genre een favoriete zanger of zangeres en zijn of haar, naar ons gevoel ijzersterk nummer . Bij dit specifieke nummer ervaren wij onze diepste emotie en een  intense beleving.  Want dit is mijn nummer!

Ruimte en omgeving.

Naast de fysieke ervaring speelt ook licht, geluid, geur, luchtverplaatsing en temperatuur een rol. In dit blog beperken ik mij, zoals al is gezegd, tot de fysieke aspecten. Bij het beoordeling van een ruimte of omgeving spelen alle zintuiglijke bewuste en met name onbewuste fysieke processen een rol. Dertig procent van ons brein houdt zich bezig met zien. Als wij in een ruimte of omgeving zijn en we krijgen achteraf vragen over vormen, kleuren, materialen en dergelijken dan zullen de meesten van ons daar geen adequaat antwoord op hebben. Echter op de vraag: “Hoe was de sfeer?” heeft iedereen hier een eigen idee en mening over. Ons bewustzijn, maar vooral ons onbewustzijn vertaald in gevoel en emotie geeft ons hierop het antwoord.

De kwaliteitscriteria die wij hiervoor hanteren zijn voor iedere ruimte of omgeving verschillend. Zo zal onze persoonlijke verwachting voor een kinderdagverblijf of park anders zijn dan voor een kantoor of een natuurgebied. Indien de belevingservaring niet gelijk is aan ons verwachtingspatroon heeft dit consequenties. Dit kan zowel positief als negatief verrassend zijn. Positief als de ruimte of omgeving bij u een wauw effect teweeg brengt en negatief als deze niet gelijk is aan uw verwachtingen. Ook dit verwachtingspatroon is gekoppeld aan de persoon. Zo kijkt bijvoorbeeld een architect vanuit zijn discipline anders naar een omgeving dan ik. Generaliserend kan men zeggen dat architecten houden van abstractie. Voor mijzelf gesproken; ik houd van abstractie, maar dan in de beeldende kunst. Voor ruimte en omgeving heb ik met abstractie eigenlijk niet zoveel. Visueel duurzaam en mensgericht  zijn kernwaarden van waaruit men de ruimte in moet richten in mijn optiek.

Het optimaliseren van ruimte en omgeving.

Blijft natuurlijk de vraag op welke manier wij zorg kunnen dragen voor een omgeving waar nagenoeg iedereen zich prettig voelt. Groen is daarop een antwoord, maar slechts ten dele. Niet de kleur groen, want dat is de natuur. Het bijzondere van groen is dat slechts ongeveer 7% van de mensen groen als lievelingskleur aanmerkt tegen 45% blauw als meest favoriete kleur. Dit terwijl we een natuurlijke groene omgeving allemaal hoog waarderen. We gaan er zelfs beter van functioneren en worden er blij van.  Tegenwoordig kunnen we zelfs tuinieren tegen de gevel.

Naast het groen kunnen we de wetmatigheden als harmonie (harmonisch leven), ritme (hart ritme, dag en nacht ritme),  genre, ordenen en volume toepassen. We dienen hier een verschil te maken tussen ruimten en omgeving.

De omgeving. De buitenruimte.

Bij nieuwbouwcomplexen hebben we de mogelijkheid om de belevingsaspecten duurzaam te implementeren. Maar bij het merendeel van de bouwvoorraad zijn we toch beperkt in de mogelijkheden. Onderhoud en renovatie vormt het leeuwendeel van de bouwactiviteit. Neem bijvoorbeeld de bloemkoolwijken uit de tweede helft van de vorige eeuw. Ongeveer 27% van onze woningvoorraad  is in deze periode gebouwd en nu hard toe aan een update. De structuur van de wijk is een gegeven. De vorm vaak ook. Soms wordt deze voorzien van een nieuwe buitenschil, maar dat zijn incidenten. Het bouwvolume van de wijk zal, afgezien van de Bijlmer, ook redelijk gelijk blijven. Wat we overhouden om deze wijken te herinterpreteren in deze tijd is kleur. Afgestemd en in harmonie met de kleur van de gevelsteen. Een onderlinge harmonie tussen diverse kleurgroepen in een grote wijk. Ritmisch en geordend verdeeld zodat ieder deel een zekere eigenheid krijgt. Dit kan tevens het karakter van de hele wijk versterken en een eigen gezicht geven. En dan nog het volume. In dit geval de kleurintensiteit. Hier kunnen we simpel over zijn. Des te minder ruimte men heeft en des te harder men schreeuwt met kleur, des te eerder zijn we erop uitgekeken. En verder nog natuurlijk veel mooi groen.

De ruimte. De binnenruimte.

De variabelen in het onderhoud, renoveren en functiewisselingen van ruimten is veelvuldiger dan de buitenruimte. Winkels, kantoren, scholen, restaurants en noem maar op hebben allemaal een ander houdsbaarheidscyclus en/of budget. De mate van het zorgvuldig afwegen van de belevingswaarde van deze ruimten hangt hier nauw mee samen. Zo zal de visuele kwaliteit ,c.q. belevingskwaliteit van bijvoorbeeld een school minder impact hebben op het aantal leerlingen dan eenzelfde kwaliteit op de klandizie van een kapsalon. Binnenruimten zijn bovendien vaak trend en modegevoelig. Ook status en imago spelen hier vaak een rol. Echter indien men de ruimte, ongeacht de functie ervan optimaal belevingsgericht wil ontwerpen gelden hiervoor dezelfde fysieke wetmatigheden. En hier natuurlijk, het woord zegt het al, ook veel mooi groen.