Het plannen en uitvoeren van infraprojecten, hoe ziet de regierol er (idealiter) uit?

Conny Coreman is projectmanager & omgevingsmanager bij Ballast Nedam Infra Speciale Projecten. Conny is gastspreker tijdens het Nationaal Wegencongres dat op 25 en 26 september aanstaande wordt gehouden in het NBC Nieuwegein.

Voorafgaand aan het congres gaat Conny in op de vraag wat de rol is van de verschillende omgevingspartijen bij het maken van plannen en de uitvoering van infraprojecten. Tevens geeft Conny Coreman antwoord op de vraag wie daarbij de regie heeft en wie daarbij idealiter de regie zou moeten hebben.

Om aan te kunnen geven welke rol de verschillende partijen spelen bij het maken van plannen en de uitvoering van infraprojecten moeten we eerst een onderscheid maken tussen Publieke Partijen en Private Partijen. Het initiatief voor een groot deel van de plannen en infraprojecten begint bij beleidsmatige beslissingen van publieke partijen, meestal overheden. De minister van Infrastructuur en Milieu, de Provinciale Staten, Gemeenten en Waterschappen bepalen in hoofdzaak de plannen op het gebied van infrastructuur. Deze rol als initiatiefnemer dient natuurlijk eerst getoetst te worden op politiek draagvlak. Hiermee is een koppeling gemaakt naar publieke partijen, waarbij dit draagvlak voort moet komen uit de politieke beleidskaders van bovenvermelde overheden. Deze politieke beleidskaders zijn vervolgens terug te voeren naar partijprogramma’s van de partijen welke op dat moment onderdeel vormen onderdeel vormen van deze overheidsonderdelen. Toetsing vindt dan vervolgens plaats door de vertegenwoordigers van bevolking in Staten-Generaal, Provinciale Staten en Gemeenteraden.

Rol voor private partijen
Tijdens het doorlopen van dit proces kunnen de overheden deskundigen en specialisten inschakelen om adviezen over de te treffen beslissingen te geven. Hier zien we dus ook al een rol voor private partijen als ingenieursbureaus, weggelegd. Met name bij projecten waar flora en fauna een grote rol spelen zal een groot aantal private partijen betrokken zijn. In ons dichtbevolkte land staat natuur altijd onder druk bij de uitvoering van infraprojecten. De wetgeving in Nederland is daar ook sterk op toegesneden. De Natuurbeschermingswet, het maken van uitvoerige MER-studies zijn hier enkele voorbeelden van.

Ook de burger speelt een belangrijke rol
 Zodra al deze stappen zijn doorlopen gaan de overheden over tot publicatie en inspraak. Op dat moment begint een belangrijke rol voor de burger en de belangengroepen. Middels de inspraakprocedures kunnen deze partijen beoordelen of aan hun belangen in het hierboven vermelde traject voldoende recht is gedaan. In dit voortraject is immers gekeken naar algemene en overkoepelende belangen welke door groepen uit de bevolking zijn gewaardeerd in verkiezingen. Individuele belangen en specifieke groepsbelangen kunnen leiden tot bezwaren tegen Tracébesluiten (Ministerieel niveau), Inpassingsplannen (Provinciaal niveau) en Bestemmingsplannen (Gemeentelijk niveau). Beoordeling van deze bezwaren is volledig in wettelijk procedures vastgelegd, waarbij uiteindelijk uitspraken van de Voorzieningenrechter en Raad van State recht moeten doen aan de juiste invulling en afweging van alle belangen.

Burgers worden eerder bij planvorming betrokken
De laatste jaren zien we bij overheidspartijen een tendens dat burger en belangengroepen eerder in het proces van planvorming worden betrokken. Hierover is ook al een aantal publicaties geweest, waaronder de Toepassing van Strategisch Omgevingsmanagement (Wesselink van Zijst). Als sprekend voorbeeld van deze ontwikkeling wil ik ook het Project A2 Maastricht voorhouden. Door een zogenaamd vervlechtingsproces zijn al in vroeg stadium initiatiefpartijen(Rijkswaterstaat, Gemeente Maastricht, Provincie Limburg en Gemeente Meerssen), bevolking en belangengroepen en private uitvoeringspartijen bij elkaar gebracht om de juiste vertegenwoordiging van belangen in het project te waarborgen.

De overheid als bevoegd gezag
In Nederland zijn er weinig of geen private of particuliere initiatieven voor het uitvoeren van infrastructurele projecten. We zien initiatieven van Vervoersbedrijven, Energiebedrijven en Netwerkbeheerders van Nutsvoorzieningen. Echter deze initiatieven worden in alle gevallen getoetst aan wettelijke kaders middels vergunningen. Hierbij is dan uiteindelijk de rol van de overhedenals bevoegd gezag ingevuld en werkt bovenvermeld proces op een gelijke wijze. Inspraak op deze vergunningen is dan ook weer voor burger en belangengroepen geregeld. In de praktijk zal dit echter veel minder in de spotlights staan.

Wie heeft de regie?
De regierol ligt tot aan het publicatie en inspraakstadium bij de publieke partijen. Zij moeten hierover immers politieke verantwoording afleggen. Deze verantwoording is hierbij dan sterk gekoppeld aan verwerving van de financiële middelen. In het vervolgstadium waarin allerlei procedures een rol gaan spelen zal de publieke partij, overheid, nog steeds de regie voeren. Echter kan hier al een zijdelingse rol worden weggelegd voor de private partij die als opdrachtnemer inmiddels aan het project is toegevoegd. Kennis van uitvoering en alle daaraan gerelateerde processen is immers bij deze laatste partij aanwezig en kan het doorlopen van procedures bevorderen.

Praktische regierol ligt bij opdrachtnemer
In het uitvoeringsstadium ligt de regierol van het totale bouwproces weliswaar bij de opdracht verlenende partij, echter de praktische regierol wordt door de opdracht nemende partij ingevuld. Veel van de taken die in dit kader moeten worden uitgevoerd worden door de opdrachtgever middels het uit te voeren contract gedelegeerd naar de opdrachtnemer. Dit laatste is nog wel verschillend per opdracht verlenende partij. Bij overheden als Provincies en Gemeenten bestaat nog een sterkere behoefte om een zo groot mogelijk deel van het bouwproces in eigen hand te houden.