Asbest: dat kan je toch eten?

Asbest-isolatiemateriaal in ovens kan op het brood komen, zo meldde het programma ZEMBLA van 9 januari jl. In oude bakkersovens en ook de eerste generatie broodroosters is asbest verwerkt. Het inademen van asbestdeeltjes kan asbestkanker veroorzaken. Niet alleen theoretisch: in Nederland hebben 38 bakkers met mesothelioom zich in de periode 2000-2011 gemeld bij het Instituut Asbestslachtoffers (bron: IAS monitor).

Gezondheidsschade afgewenteld op werknemers
Duidelijk is dat bakkers bij het werk met verouderde ovens asbest kunnen inademen. Als er al zichtbare asbestverontreiniging op het brood voorkomt, dan komen ook veel onzichtbare vezels in de lucht vrij. En bij het inspannend werk in de hitte van een bakkerij is het ademminuutvolume veel hoger dan normaal, waardoor meer deeltjes per minuut worden ingeademd. Treurig vond ik de reactie van de werkgever die aansprakelijkheid ontkende: ‘er is geen gevaar voor de volksgezondheid’. Maar de gezondheidsschade door werk met deze oude ovens wordt, zonder teken van compassie, afgewenteld op de werknemers: "Erst kommt das Fressen, dann kommt die Moral." (Brecht)

Onderzoek naar inname asbest via drinkwater
Hoe zit het met het gevaar voor de volksgezondheid, de gezondheidsrisico’s van het eten of drinken van asbest? Uit dierexperimenteel onderzoek blijkt dat vooral de inademing van asbest gevaarlijk is. Ook zijn verschillende onderzoeken gedaan naar gezondheidseffecten van mensen, die jarenlang forse hoeveelheden asbest via het drinkwater hebben binnengekregen.

Twee studies zijn toonaangevend: onderzoek bij een groep vuurtorenwachters in Noorwegen en van een groep inwoners van Woodstock , New York. De vuurtorenwachters in Noorwegen woonden vaak geïsoleerd, soms op eilandjes en hadden een eigen drinkwatervoorziening: regenwater werd vanaf het asbestcement dak opgevangen en in een waterput geleid. Bij een controle in 1980 bleek dat het asbest minder hecht-gebonden was dan verondersteld: er werden 1.8x109 tot 7.1x1010 asbestvezels per liter water in de waterputten aangetroffen.

In Woodstock werd in 1985 bij een controle van het drinkwater waarden tot 300x106 asbest vezels/liter gevonden (90% crysothiel, 10% crocidoliet). Dit was aanleiding tot oprichting van het Woodstock Asbestos Exposure Registry (WAER). Van 1852 mensen die in de periode 1960-’85 met asbest verontreinigd water in Woodstock hebben gedronken, is een schatting gemaakt van hun blootstelling en nagegaan is of ze in de periode 1980-‘98 kanker ontwikkelden. Er werd alleen voor alvleesklierkanker bij mannen een verhoogd risico gevonden; voor andere kankersoorten niet. Bij de 726 vuurtorenwachters werd een verhoogd risico op maagkanker en in mindere mate voor dikke-darm kanker gevonden.

Sanering versnellen
Al met al geeft drinken van asbesthoudend water een gering verhoogd risico op kanker van de maag, alvleesklier of darm. Dat asbestdeeltjes of andere nano-deeltjes zich massaal vanuit het maag-darmkanaal naar andere delen van het lichaam verplaatsen (‘translokatie’) is bij dierexperimenteel onderzoek niets gebleken.

Wat de bakkerij-sector betreft: misschien kan de sanering van asbesthoudende ovens worden versneld: we willen toch geen doden door broden?

Deze blogbijdrage is geschreven door
Gert van der Laan.
Gert is klinisch arbeidsgeneeskundige
en verbonden aan het AMC.
Gert publiceert regelmatig
blogs over asbest op BouwProfs.